Rehabilitatiebenadering
"Herstellen is wat mensen zelf doen, rehabilitatie is wat hulpverleners kunnen doen om dat herstelproces te bevorderen." (Patricia Deegan)
De Rehabilitatiebenadering ondersteunt mensen met psychische en sociale kwetsbaarheid zodat zij:
- Beter kunnen omgaan met kwetsbaarheid en hun talenten en mogelijkheden kunnen versterken en benutten.
- Doelen kunnen realiseren met betrekking tot kwaliteit van leven op het gebied van wonen, werken, leren en recreëren (levensdomeinen) en op het gebied van gezondheid, zelfredzaamheid, veiligheid en sociale relaties.
- Kunnen participeren in de door hen gewenste omgevingen, door het zo groot mogelijk maken van de kwaliteit van leefomgevingen en sociale netwerken.
Aanpak
De basisprincipes van de Rehabilitatiebenadering kunnen samengevat worden als: presentiegericht, herstelgericht en krachtgericht. De professional streeft naar het realiseren van een werkzame persoonlijk-professionele relatie. Hierbij is hij gericht op het bieden van ondersteuning bij het persoonlijke en sociale herstelproces. Krachtgericht houdt in dat er wordt gezocht naar versterking van de mogelijkheden in de cliënt en in de (natuurlijke) omgevingen van de cliënt die een bijdrage kunnen leveren aan het herstel- of ontwikkelingsproces.
De aanpak bestaat uit 6 stappen:
- opbouwen en onderhouden van een ‘werkzame’ relatie;
- verzamelen van informatie en met de cliënt een Persoonlijk Profiel maken;
- cliënt helpen wensen te formuleren, keuzes te maken en doelen te stellen;
- cliënt helpen een Persoonlijk Plan te maken (inclusief Ondersteuningsplan);
- plan helpen uitvoeren;
- proces volgen; leren, evalueren en bijstellen.
De duur van de interventie en de frequentie en intensiteit van de contacten verschillen per persoon en per setting. Hoewel er een zekere volgorde zit in deze activiteiten, zijn het niet allemaal afgebakende stappen. Zo gaat het opbouwen en borgen van een werkzame relatie door gedurende het gehele proces. De handelingen van de professional worden voortdurend afgestemd op wat de cliënt en de situatie vragen, maar hij blijft tegelijkertijd toekomst- en ontwikkelingsgericht werken.
Onderbouwing
De Rehabilitatiebenadering werkt vanuit drie theoretische kaders: presentiebenadering, herstelondersteunende zorg en empowerment (Wilken & Den Hollander, 1999, 2005; Den Hollander & Wilken, 2011; Wilken & Den Hollander, 2012).
Geïnspireerd op de presentiebenadering is de grondhouding van de professional binnen de Rehabilitatiebenadering ‘er zijn’ voor de cliënt. Invloeden van de herstelbeweging binnen de Rehabilitatiebenadering zijn terug te zien doordat de vijf pijlers van het herstelproces centraal staan, namelijk: motivatie, identiteit, kennis en vaardigheden, status en betekenisgeving, sociale en materiële steun (Wilken, 2010).
Een uitwerking van de empowermentgedachte voor rehabilitatie en herstel, die toegepast wordt binnen de Rehabilitatiebenadering, is het Krachtenmodel (Strengths Model) (Rapp & Goscha, 2006; Wilken, 2004; Wilken, Bähler & Van Meel, 2010).
Onderzoek
Er zijn meerdere evaluatieonderzoeken naar de Rehabilitatiebenadering gedaan. Daaruit blijkt dat de Rehabilitatiebenadering professionals handvatten, instrumenten en een kader geeft die het mogelijk maken beter te communiceren en doelgerichter samen te werken met de cliënt en met collega’s (Pols et al., 2001, Den Hollander & Zewuster, 2005, Dankers & Wilken, 2007).
De Rehabilitatiebenadering doet zowel recht aan de behoefte van de cliënt aan een ondersteunend milieu als aan de behoefte om eigen doelen in het leven na te streven. Er is na implementatie van de Rehabilitatiebenadering meer aandacht voor de relatie met de cliënt en diens mogelijkheden, wensen en krachten. Het eerste wat verandert is de houding van de professional ten opzichte van de cliënt; er is sprake van meer respect en wederzijds begrip (Pols et al., 2001; Wilken & Duurkoop, 2002; Gofers et al., 2002).
